ΨΙΘΥΡΟΙ ΑΠΟ ΕΝΑ ΜΑΚΡΙΝΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟ ΟΝΕΙΡΟ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΠΥΞΙΔΑ
DEMETRIO STRATOS
Τους περισσότερους μήνες του χρόνου τα νερά είναι πολύ θερμά στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Παραμένουν όμως θολά εξαιτίας της στενότητάς του,αλλά και εξαιτίας των ιζημάτων και της λάσπης που έχουν κατακαθίσει στη διάρκεια των αιώνων στον βυθό. Όταν κατά τις αρχές του καλοκαιριού οι δυνατοί άνεμοι της ερήμου βρουν το παλιό λιμάνι αναγκάζουν ντόπιους και τουρίστες να κλείνουν τα αυτιά τους ή να κρατούν τα καπέλα τους,μην παρασυρθούν απ το απότομο ξέσπασμα τους. Στο σχετικά πρόσφατα ανακαινισμένο φρούριο Κα ΐ τ – Μπεή οι εξωτερικές θύρες στριγλίζουν στη μανία του αέρα. Στη συγκεκριμένη πόλη της Αιγύπτου το 1945 θα γεννηθεί στις 22 Απριλίου από έλληνες γονείς,ο Στράτος Δημητρίου ( αυτό ήταν το πραγματικό του όνομα ).
Τους περισσότερους μήνες του χρόνου τα νερά είναι πολύ θερμά στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Παραμένουν όμως θολά εξαιτίας της στενότητάς του,αλλά και εξαιτίας των ιζημάτων και της λάσπης που έχουν κατακαθίσει στη διάρκεια των αιώνων στον βυθό. Όταν κατά τις αρχές του καλοκαιριού οι δυνατοί άνεμοι της ερήμου βρουν το παλιό λιμάνι αναγκάζουν ντόπιους και τουρίστες να κλείνουν τα αυτιά τους ή να κρατούν τα καπέλα τους,μην παρασυρθούν απ το απότομο ξέσπασμα τους. Στο σχετικά πρόσφατα ανακαινισμένο φρούριο Κα ΐ τ – Μπεή οι εξωτερικές θύρες στριγλίζουν στη μανία του αέρα. Στη συγκεκριμένη πόλη της Αιγύπτου το 1945 θα γεννηθεί στις 22 Απριλίου από έλληνες γονείς,ο Στράτος Δημητρίου ( αυτό ήταν το πραγματικό του όνομα ).
Από πολύ νεαρή ηλικία είχε κλίση στη μουσική. Οι γονείς του παρατηρούσαν το πόσο εύκολα ερμήνευε κι απομνημόνευε μια κι έξω παιδικά τραγούδια,στα αγγλικά βεβαίως,γιατί το σχολείο ήταν βρετανικό. Κατόπιν η οικογένεια του Στράτου μετοίκησε στη Λευκωσία της ενιαίας Κύπρου,εξαιτίας της εργασίας του πατέρα του.
Παράλληλα με τη σχολική εκπαίδευση αρχίζει σπουδές πιάνου, και λίγο αργότερα ακορντεόν. Ήταν δεν ήταν 18 ετών,κι εγκαταλείπει το νησί της Κύπρου έχοντας προορισμό το Μιλάνο για να σπουδάσει το μεγάλο του όνειρο. Αρχιτεκτονική. Σπούδαζε τη μέρα στο Politecnico και για την επιβίωση,συμμετείχε ως πιανίστας σε session ηχογραφήσεις διαφόρων σχημάτων . Κοντά στο 1966-1967,οι σπουδές της Αρχιτεκτονικής θα περάσουν σε δεύτερο πλάνο, αφού το δημοφιλές ιταλικό σχήμα της εποχής « I RIBELLI » , ψάχνοντας για τραγουδιστή στη θέση του νεαρού τότε ADRIANO CELENTANO – ο οποίος έκανε τη στρατιωτική του θητεία, βρήκε στο πρόσωπο του Stratos ,τον ιδανικό αντικαταστάτη. Από εκείνη την στιγμή λοιπόν το ιταλικό μουσικό αλλά και καλλιτεχνικό γίγνεσθαι μετέτρεψε ως λιγότερο εύηχο το όνομα του Στράτου ,στο περισσότερο ιταλικό φαινομενικά ,Demetrio Stratos! Ένα όνομα το οποίο θα αφήσει μια τεράστια παρακαταθήκη όχι μόνο ως τραγουδιστή μιας πόπ μανιέρας ή ενός πιο progressive ρόκ στίγματος στη συνέχεια ,αλλά ενός πολυτάλαντου σολίστα της φωνής.
Επανερχόμαστε εκ νέου στο 1966-1967, όπου οι « I RIBELLI » ηχογραφούν ένα 45αρι με τίτλο « Pugni Chiusi » - (μτφ.κλειστές γροθιές) όπου ο Demetrio Stratos αρχίζει να ξεδιπλώνει την ερμηνευτική του ικανότητα κάνοντας αρκετούς να συζητούν το όνομα του, παίζοντας και πιάνο παράλληλα .Για την β πλευρά στο 45αρι διασκευάζουν στα ιταλικά το πασίγνωστο εκείνη την εποχή « Dilayla», δίνοντάς του τον τίτλο, « la Nostra favola » - ( το Παραμύθι μας ). Παράλληλα δοκιμάζουν τη τύχη τους και στο ετήσιο festival του San Remo, δείχνοντας το μουσικό τους ανάστημα σε ένα κόσμο που άλλαζε διαρκώς και που η γειτονική Γαλλία βίωνε εκ των έσω με την εξέγερση του Μάη-στο Παρίσι. Πολιτικοποιημένος καθώς ήταν ο Demetrio Stratos,όπως και πολλοί συμφοιτητές του μοιράζει φέϊγ βολάν στην είσοδο της Σχολής,και γνωρίζεται μέσω της κοινής τους φίλης,Θάλειας Ιστικοπούλου με τη συμφοιτήτριά του,Daniela Ronconi,την μελλοντική γυναίκα του.
Το 1970 γεννιέται η κόρη τους, Αnastasia. Προηγουμένως ,έχει ήδη αποχωρήσει απ τους « I RIBELLI » αφού δεν τον εκφράζουν πια. Ήταν ένα μικρό κόλπο της μοίρας η συγκεκριμένη απόφαση καθώς ηχογραφώντας σε κάποιο studio στο Μιλάνο γνωρίζεται με τους Giulio Capiozzo,Ares Tavolazzi,και Paolo Tofani και ιδρύουν το σχήμα, AREA. Λίγους μήνες αργότερα θα μπεί στο συγκρότημα και ο πιανίστας Patrizio Fariselli. Με την αμέριστη στήριξη ενός διορατικού και οξυδερκούς ανθρώπου του G.Sassi - o οποίος ιδρύει την δισκογραφική CRAMPS RECORDS, θα οργώσουν όλη την Ιταλία απ το Μιλάνο ως τη Σικελία,δίνοντας μια ξεχωριστή χροιά στην progressive rock μουσική έκφανση της Ιταλίας.
Οι Area με τον Demetrio Stratos στη φωνή στήνουν ρόκ εικόνες ριζοσπαστικά πρωτοπόρες με θαυμαστή ενέργεια ,εγκολπώνοντας στοιχεία folk (από ηπειρώτικα μοιρολόγια ως και ποντιακά ηχοτοπία ,κλπ.) Η Μουσική τους, ιδιαίτερα μετά το άλμπουμ « Arbeit macht frei» (1973) θα ακροβατεί ανάμεσα στην ατμόσφαιρα των ντανταιστών καλλιτεχνών απ τη μία,και την εσώτερη ανάγκη-ή πίστη,ας το πούμε καλύτερα για αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στην Ευρώπη σε φόντο κόκκινο. Παίζουν δωρεάν σε πάρκα, πλατείες, σε λαικές γιορτές και καταλήψεις,αλλά και σε θέατρα,άλλα άγνωστα κι άλλα γνωστά ( Teatro Elfo-Milano,etc.) Ας όψεται ο πόλεμος του Βιετνάμ-ο οποίος εξακολουθούσε να μετρά συνεχώς θύματα στις Η.Π.Α. του Νίξον, το πραξικόπημα στην Πορτογαλία, το Πολυτεχνείο στην δικιά μας Ελλάδα, και λίγο καιρό αργότερα η διχοτόμηση της Κύπρου.
Ξέχωρα απ τη τεράστια μουσική τους παιδεία οι Area και ο Demetrio Stratos, δείχνουν απ τη πρώτη στιγμή την αλληλεγγύη και την συντροφικότητα στους λαούς που μάχονται σε παγκόσμια κλίμακα για το ύψιστο αγαθό : την ελευθερία.
Δεν είναι μόνο οι στίχοι του τραγουδιού τους,Luglio,agosto,settembre(nero)-Ιούλιος,Αύγουστος,Σεπτέμβριος(Μαύρος) για παράδειγμα, αλλά η δυναμική της συγκεκριμένης μπάντας χρησιμοποιώντας μεσογειακά folk στοιχεία,τα οποία υπερπηδούν σύνορα εμβαθύνοντας την έννοια της ροκ. Οι Area γράφουν:
Δεν είναι μόνο οι στίχοι του τραγουδιού τους,Luglio,agosto,settembre(nero)-Ιούλιος,Αύγουστος,Σεπτέμβριος(Μαύρος) για παράδειγμα, αλλά η δυναμική της συγκεκριμένης μπάντας χρησιμοποιώντας μεσογειακά folk στοιχεία,τα οποία υπερπηδούν σύνορα εμβαθύνοντας την έννοια της ροκ. Οι Area γράφουν:
« Παίζοντας με τον κόσμο κάνοντας τον κομμάτια,όπου τα παιδιά ο ήλιος έχει μετατρέψει σε γέρους.Δεν ευθύνομαι εγώ εάν η πραγματικότητα σου με αναγκάζει να πολεμήσω την επιβολή σιωπής για αδικήματα κατά του νόμου,κι ίσως έτσι θα μάθουμε αυτό που πραγματικά σημαίνει,να βυθίζει κανείς στο αίμα το ανθρώπινο γένος! Τύποι άχρωμοι σχεδόν (φαίνονται) όλοι ίδιοι.Ο θυμός μου διαβάζεται πάνω στις εφημερίδες, διάβασε την Ιστορία, όλος ο δικός μου πόνος είναι το να βλέπεις τους ανθρώπους μου να μην θέλουν να πεθαίνουν……».
Χαρακτηριστικό της εποχής καθώς η φοιτητική αντίδραση ( καθώς και ενός μέρους της κοινωνίας ) πύκνωνε, σήμαινε κατ’αρχήν την αμφισβήτηση παλιότερων γνώσεων περί τέχνης και όλων των διαύλων μεταδόσεων της. Η λέξη κλειδί, έγκειται στον σύνδεσμο της πρακτικής με τη θεωρία. Ο συνεχής πειραματισμός άπτεται στην έννοια της performance, έτσι ο Στράτος σταματά να κινείται πια στο ημίφως και η προσπάθειά του αποκτά «αμφοτερόγλωσσες» μουσικές προεκτάσεις με όπλο το μυαλό (φαντασία) και τις φωνητικές χορδές σε ταλάντωση.
O Demetrio Stratos παράλληλα συνεργάζεται με περιοδικά ψυχανάλυσης για τη σχέση «Γλώσσας και Ψυχής» ερωτούμενος σε συνέντευξή του για το περιοδικό «il Piccolo Hans»2 τονίζει “Ζούμε την εποχή όπου δυστυχώς θριαμβεύει ο νέο-ορφισμός ,το αντικείμενο της νοσταλγίας –οι φωνητικές χορδές, το οποίο πάλλεται, όμως καθώς δεν του δίνουμε τη δέουσα σημασία ως performers, περνά απαρατήρητο. Γινόμαστε από μόνοι μας θύματα της τεχνολογικής εξέλιξης,καθώς δίνουμε σημασία στο σώμα – προϊόν που απορρέει απ τη libido (φροΰδική θεωρία) και καθόλου για το αποτέλεσμα που μπορεί να παραχθεί απ τις ίδιες τις φωνητικές μας χορδές.”
Η αγωνία του Demetrio Stratos για το γκρέμισμα του φράγματος των γλωσσικών και ψυχολογικών ορίων της φωνής, διακρίνεται ήδη απ τη δουλειά του με τους Area,καθώς όμως πιστεύει ότι μπορεί να εμβαθύνει την μελέτη της φωνής ακόμη περισσότερο,πειραματίζεται στην ανατομία και φυσιολογία του φωνητικού οργάνου έως και τις ψυχαναλυτικές εφαρμογές της χρήσης του ( language) και βάζει σε δεύτερη προτεραιότητα τη συνεργασία με τους Area. Εκδίδει το άλμπουμ «Cantare la voce”3» στην Cramp Records ,το 1977 όπου όλοι αμήχανοι ακούμε τον performer Στράτο να μας δείχνει στη πράξη τον φωνητικό μετατονισμό, τις διπλοφωνίες-τριπλοφωνίες-τετραφωνίες ,τον εγγαστριμυθισμό. Η φωνή του γίνεται ένα “θηρίο”,ας μας επιτραπεί ο χαρακτηρισμός,συναντώντας τα έγχορδα,τα πνευστά,το μπάσο,τα πάντα…και φτάνει στα άδυτα του πνεύματος.
Συμμετέχει στη 10η Biennale του Παρισιού τον Οκτώβρη του 1977. Την αμέσως επόμενη χρονιά,συμμετέχει σε 2 events με την ομάδα χορού ,του Merce Cunningham και στο Roundabout Theatre της Ν.Υόρκης με κουστούμια του Αndy Warhol,υπό την καλλιτεχνική διεύθυνση του Jasper Johns και μουσική διεύθυνση τον John Cage. Με τον συγκεκριμένο δάσκαλό και avanguard δημιουργό,ηχογραφούν το έργο ,62 Mesostics re Merce Cunningham, απ τον οποίο πήρε τεράστια ώθηση να απελευθερωθεί πλήρως επινοώντας τα λεγόμενα, Μesostics ( Πειραματικά Μισό-στιχα). Προχωρούν μαζί πάνω στις αυξομείωση της φωνητικής έκφρασης,βάζοντας στο παιχνίδι και τις ηλεκτρονικές δυνατότητες μέσω των κομπιούτερ. H φωνή έλεγε ο Stratos “ως τρόπος έκφρασης είναι ένα ταξίδι στα άδυτα της ψυχής,ένα ταξίδι πνευματικού ελέγχου,όπου συμμετέχεις ολόκληρος.Στη πράξη προσδοκώ να φτάσω πιο κοντά στους οξείς ήχους κι έχω κατορθώσει να φτάσω έως τους 7000 Ηertz. Να πιάσω 3 ,ίσως και 4 νότες τη φορά ,απομονώνοντας τις καλές- δηλαδή τις αρμονικές!”
Ειδικά στα τελευταία του μαθήματα στο Κονσερβατόριο του Μιλάνου επαναλάμβανε πως τα όρια της φωνής έχουν άμεση σχέση απ τις κοινωνικές και πνευματικές συνθήκες. Μαγεύεται απ τους γλωσσοδέτες-και τους χρησιμοποιεί κατά το δοκούν στις φωνητικές του performance:….o τζίτζιρας ο μίζιρας,ο τζίντζι-μίντζι –χόντζιρας,ανέβηκε στη τζιντζιριά,στη μιντζιριά,στην τζίντζι-μίντζι-χοτζιριά,να φάει,ένα μίντζιρα,ένα τζίτζιρα,ένα τζίτζι-μίτζι-χόντζιρο.. Χρησιμοποιεί με ταχύτητα τη γλωττίδα ή ακόμη και τα μάγουλα ( έχοντας εντυπωσιαστεί ο ίδιος απ τους μοναχούς του Θιβέτ,ή τους νομάδες της Μογγολίας) εντυπωσιάζοντας το πιστό του ακροατήριο (και όχι μόνον ) εισερχόμενος πια στις αισθήσεις του θεατρικού παιχνιδιού,ανανεώνοντας συνεχώς το ενδιαφέρον του κοινού, και των συνεργατών του μουσικών. Ο Stratos εν κατακλείδι, πιστεύουμε ως Μουσική Πυξίδα ότι συνέδεσε με προσωπικό ρίσκο την «αισθητιστική μας» εντρύφηση στην ύψιστη παιδεία της αναζήτησης.
Δυστυχώς θα φύγει απ τη ζωή πολύ γρήγορα,καθώς χτυπήθηκε από καλπάζουσα λευκαιμία στα 34 του χρόνια ,και θα αφήσει τον περίεργο αυτό κόσμο , στο Μemorial Hospital της Ν.Υόρκης στις 13 Ιούνη του 1979.
Κύλησε η ώρα καιρός να φεύγουμε, προτιμώ έτσι ως επίλογο να σας μιλήσω για τον πατέρα του Stratos που ήταν καπελάς,για ένα γνωστό τους που τους γνώρισε τον Κ.Καβάφη,ή για τον μουεζίνη εκεί στα τείχη της Αλεξάνδρειας ,όπου με το αργόσυρτο κάλεσμά του δέσποζε στις αναμνήσεις του μικρού Στράτου Δημητρίου. Έτσι εντελώς φυσικά ξαναγυρίζει εντός μας , ο ζεστός και ταυτόχρονα ανυπέρβλητος τρόπος που ερμήνευε ο Stratos σε όποιο γλωσσικό ιδίωμα επιχειρούσε, περνώντας όρια γιγάντια που ελάχιστοι performers στην ιστορία της μουσικής άγγιξαν. Μια progressive κρυπτομελωδία σε φόντο της μουσική παράδοση της Ηπείρου μας με τη φωνή του Στράτου σκαλίζει το μυαλό μας. Είναι κάποιες λέξεις απ το τραγούδι των Αrea “Cometa Rossa ”- (Κόκκινος Κομήτης)“ Άντε μωρέ ανοίξτε ,χείλη μου,ανοίξτε γλυκά να τραγουδήσω τη καρδιά, κομήτη κλείσε, το στόμα και φύγε,άντε μωρέ κομήτη,κλείσε το στόμα και φύγε ,ω,ω,ω,ω,ω..άντε μωρέ άνοιξε τα μάτια στην ελευθερία! ”
Αν ένας υποθετικός δημοσιογράφος είχε ρωτήσει τον Demetrio Stratos τις πτυχές της έμπνευσής του, ίσως να του απαντούσε το εξής: “Μην απορείτε, γεννήθηκα στην Αλεξάνδρεια και νομίζω πως οι Έλληνες της Αλεξάνδρειας είναι η πόρτα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Εγώ είμαι κάτι σαν θυρωρός!”.
Στο επανιδείν
Υ.Γ.
1. Για την ολοκλήρωση του συγκεκριμένου άρθρου χρωστώ ένα μεγάλο ευχαριστώ στην καλή μου Φίλη, Νατάσα Ρουχωτά- Scaccabarozzi και στο βιβλίο της, “Πού οι Έλληνες”, εκδόσεις Financial Forum,Αθήνα-Μαρούσι,1997.
2. Εξίσου ευχαριστoύμε και μνημονεύουμε τους κυρίους Μιχάλη Σιγανίδη και Βαγγέλη Μολαδάκη,για το άρθρο τους στο περιοδικό “συν και πλην”, νούμερο 3/1982. Επίσης το περιοδικό “Il Piccolo Hans” ¨ ΤΕΥΧΟΣ 24,Οκτώβρης-Δεκέμβρης,1979.
3. Κι επειδή ίσως κάποιοι φίλοι θελήσουν να αναζητήσουν οπτικοακουστικό υλικό για την φωνητική έρευνα του Stratos θα προτείναμε τα ντοκιμαντέρ Suonare la Voce,60 ′, 1989 και Stratosfera I ,60′, 1989. Στο πρώτο ,ομότεχνοί του αλλά και μελετητές προσπαθούν να εξηγήσουν τη πορεία του ως performer,ενώ στο δεύτερο,καταγράφεται η εκδήλωση για τα δέκα χρόνια της απώλειάς του,στο Istituto Italiano di Cultura της Νέας Υόρκης. Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει συνεντεύξεις του John Cage μεταξύ άλλων και συνεργατών του απ τους Area.
4. Η γειτονική μας Ιταλία τιμά το λαμπρό όνομά του του-κρατώντας τον στις μνήμες των πολιτών της, αφού εδώ και αρκετό καιρό υπάρχει Πλατεία αφιερωμένη στον Μουσικό της Πειραματικής σκηνής,Demetrio Stratos, στο Οppido Lucano της Ποτέντσα(Βasilicata). Εξού και η φωτογραφία της επιγραφής λίγο παραπάνω. Στα μέρη μας ούτε άχνα δυστυχώς!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου